W jednej z australijskich jaskiń archeolodzy znaleźli dwa małe paleniska z wbitymi pośrodku patykami. Cała scena idealnie pasuje do aborygeńskich praktyk rzucania klątw opisanych w XIX wieku. Analizy wykazały jednak, że patyki liczą 11 i 12 tys. lat, czyli pochodzą z końca ostatniej epoki lodowej. Wygląda na to, że badacze odkryli ślady rytuału praktykowanego od kilkunastu tysięcy lat.
W latach 2019–2020 zespół archeologów z Monash University w Australii wraz z członkami lokalnej społeczności aborygeńskiej o nazwie GunaiKurnai przeprowadzili wykopaliska w jaskini Cloggs w południowo-wschodniej Australii, u podnóża Alp Australijskich. Jaskinia ta była badana przez archeologów na początku lat 70. Ustalono wówczas, że grota nie była wykorzystywana jako schronienie, ale służyła raczej do celów rytualnych. Ślady ludzkiej obecności w jaskini sięgają 25 tys. lat.
W jaskini badacze wraz z Aborygenami znaleźli dwa małe paleniska otoczone małymi kamykami, z których wystawały nadpalone patyki. Datowanie radiowęglowe patyków wykazało, że jeden z nich miał od 11 930 do 12 440 lat, a drugi od 10 870 do 11 210 lat, co czyni je najstarszymi drewnianymi artefaktami, jakie kiedykolwiek znaleziono w Australii.
Dalsza analiza wykazała, że oba patyki to łodygi rzewni (Casuarina L.), rodzaju roślin występujących naturalnie w południowo-wschodniej Australii. Na patykach znaleziono dziwny osad, który po analizach okazał się być tłuszczem zwierzęcym lub ludzkim. Instalacje te różniły się o siebie. W jednym z palenisk, o wielkości dłoni, patyk był częściowo spalony pośród popiołu. Drugie palenisko, zakopane głębiej, również zawierało pojedynczy kijek z rzewni, ale ten miał charakterystyczny, ukośny koniec, przypominający przyrząd do rzucania.
Biorąc pod uwagę brak resztek jedzenia w pobliżu małych palenisk, obecność pojedynczego gładkiego patyka w każdym palenisku i do tego obecność na kijkach tłuszczu, badacze doszli do wniosku, że pradawne instalacje były używane do w celach rytualnych. Co więcej, rytuał ten został opisany przez XIX-wiecznego etnografa i geologa Alfreda Howitta, który badał zwyczaje i tradycje plemion w południowo-wschodniej Australii w latach 80. XIX wieku.
W 1887 roku Howitt opisał rytuały aborygeńskich czarowników, których miejscowi nazywali mulla-mullung. Opierając się zarówno na relacjach Aborygenów, jak i osobistych obserwacjach, Howitt stworzył szczegółowe raporty o rytualnych praktykach uzdrawiania chorych lub rzucania klątw na wrogów. Jeden z opisów idealnie pasuje do dowodów odkrytych w jaskini.
Z opisów Howitta dowiadujemy się, że do rzucenia klątwy czarownik potrzebował przedmiotu związanego z ofiarą. Mógł to być kawałek ubrania, włosy lub resztki jedzenia. Przedmiot ten był mocowany na końcu patyka posmarowanego ludzkim lub kangurzym tłuszczem. Następnie mulla-mullung wbijał kij pod kątem w ziemię i rozpalał pod nim ogień, śpiewając imię ofiary, rzucając w ten sposób klątwę. Gdy kij zajął się ogniem, czar był rzucony. Podobny przebieg miał rytuał uzdrawiania, tylko intencje szamana były inne.
Co ważne, opisany przez Howitta zwyczaj był praktykowany w 1887 roku, a kijki z jaskini Cloggs, które wskazują na ten konkretny rytuał, liczą sobie 11 i 12 tys. lat. To sugeruje, że rytuał ten był praktykowany od ostatniej epoki lodowej do 1887 roku, kiedy to Howitt spisał swoje spostrzeżenia. Autorzy badań wskazują, że ich odkrycie stanowi przykład najstarszego znanego rytuału przekazywanego ustnie przez ponad 500 pokoleń.
- Ta jaskinia jest jak muzeum przechowujące historię naszego ludu — powiedział Russell Mullett z plemienia GunaiKurnai, współautor publikacji, która ukazała się na łamach pisma „Nature Human Behaviour” (DOI: 10.1038/s41562-024-01912-w).
- Powiązanie tych znalezisk archeologicznych z niedawnymi praktykami GunaiKurnai dowodzi 12 tys. lat przekazywania wiedzy – powiedział Bruno David z Monash University, główny autor publikacji. - Nigdzie indziej na Ziemi nie znaleziono archeologicznych dowodów na konkretną praktykę kulturową, która sięgałaby tak daleko wstecz - dodał.
Źródło: Science, Scimex, Live Science, fot. David et al., Nature Human Behaviour, 2024/ Monash University/ GunaiKurnai Land and Waters Aboriginal Corporation (GLaWAC)
