Już siedem tys. lat temu ludzie żeglowali za pomocą zaawansowanych technologicznie statków. Takie wnioski wyciągnęli naukowcy po odkryciu prastarych łodzi nad jednym z jezior niedaleko Rzymu. Znaleziska ujawniają wyrafinowane techniki budowy stosowane przez neolityczne społeczności w regionie.
Marynarze z epoki kamienia mieli całkiem zaawansowaną technologię, jeśli chodzi o budowę łodzi. Neolityczne społeczności podróżowały i prowadziły handel wykorzystując drogę morską, o czym świadczą dowody archeologiczne dotyczące jednostek pływających oraz obecność osad na wybrzeżach i wyspach. W nowych pracach naukowcy z Wyższej Rada Badań Naukowych w Hiszpanii wraz z kolegami z innych instytucji opisali neolityczne technologie wykorzystywane w żeglarstwie w basenie Morza Śródziemnego. Swoje badania oparli na analizach prastarych łodzi odkrytych w neolitycznej wiosce La Marmotta nad jeziorem niedaleko Rzymu.
Rezultaty oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „PLOS ONE” (DOI: 10.1371/journal.pone.0299765).
Neolityczni żeglarze z basenu Morza Śródziemnego podróżowali na pokładach wyrafinowanych statków, które zawierały wiele rozwiązań spotykanych na nowoczesnych łodziach. Jakość i złożoność tych prehistorycznych rozwiązań wskazuje, że w późnej epoce kamienia osiągnięto kilka znaczących postępów w żeglarstwie, co prawdopodobnie utorowało drogę do podbojów i rozprzestrzeniania się najważniejszych cywilizacji starożytnego świata.
Na stanowisku archeologicznym La Marmotta odkryto pięć łodzi zbudowanych z wydrążonych pni drzew. Przypominają one raczej czółna czy kajaki i pochodzą z okresu między 5700 a 5100 rokiem p.n.e. Analizy wykazały, że powstały one z czterech różnych rodzajów drewna, co jest dość niezwykłe w podobnych wykopaliskach. Co więcej, naukowcy przyznali, że zastosowano w nich zaawansowane techniki konstrukcyjne, takie jak wzmocnienia poprzeczne, które zwiększyły trwałość kadłuba, chroniły go, a także poprawiły jego sterowność.
Fot. PLOS ONE (2024). DOI: 10.1371/journal.pone.0299765, CC-BY
Na jednej z łodzi naukowcy dostrzegli trzy drewniane obiekty w kształcie litery „T”, każdy z szeregiem otworów, które prawdopodobnie służyły do mocowania lin przywiązanych do żagli. „Charakterystyka i położenie tych obiektów sugerują, że mogły służyć do mocowania lin przywiązanych do ewentualnego żagla lub do łączenia innych elementów nawigacyjnych, takich jak stabilizator lub nawet inna łódź, w celu stworzenia podwójnego kadłuba w formie katamaranu. Takie strategie zapewniłyby większe bezpieczeństwo i stabilność oraz większą zdolność do transportu ludzi, zwierząt i towarów” - piszą autorzy w publikacji.
Naukowcy opisują te łodzie jako wyjątkowe przykłady prehistorycznych statków, których budowa wymagała szczegółowego zrozumienia konstrukcji i właściwości drewna, a także dobrze zorganizowanej specjalistycznej siły roboczej.
Podobieństwa między odkrytymi łodziami, a nowszymi technologiami żeglarskimi, wydają się potwierdzać pogląd, że to w neolicie dokonano wielu znaczących postępów w żeglarstwie. Naukowcy sugerują, że w pobliżu La Marmotta może znajdować się więcej prastarych wraków, co może stanowić potencjalny kierunek przyszłych badań.
„Bezpośrednie datowanie neolitycznych łodzi z La Marmotta ujawnia, że są to najstarsze tego typu statki w basenie Morza Śródziemnego. To badanie ujawnia duże zaawansowanie technologiczne wczesnych społeczności rolniczych i pasterskich, podkreślając ich umiejętności obróbki drewna i budowy skomplikowanych statków” - napisali autorzy w publikacji.
Neolityczna osada La Marmotta została odkryta przez archeologów w 1989 roku. Znajduje się osiem metrów pod powierzchnią jeziora Bracciano, około 300 metrów od obecnej linii brzegowej. Jezioro to łączy się z Morzem Śródziemnym. Badania na miejscu prowadzono w latach 1992–2006 i ponownie w 2009 r. Poza pięcioma czółnami odkryto tam sporą kolekcję drewnianych narzędzi używanych do tkania tekstyliów, kosze do przenoszenia żywności i inne artefakty. Znaleziska te ukazują La Marmotta jako dobrze prosperującą społeczność rolniczą, która prawdopodobnie była ważnym węzłem handlowym ze względu na swoje położenie w pobliżu wybrzeża Morza Śródziemnego.
Największa z odkrytych łodzi została wykonana z dębu i ma długość blisko 11 metrów. Pozostałe liczą od 4 do 9,5 metra długości i powstały z olchy, topoli i buku. Biorąc pod uwagę ich rozmiar, badacze podejrzewają, że prawdopodobnie były one przeznaczone do użytku daleko poza jeziorem Bracciano. Spekulują, że łodzie mogły służyć do żeglugi po Morzu Śródziemnym, a dowody takich wypraw można znaleźć wśród artefaktów odkrytych w La Marmotta, w tym greckiej czy bałtyckiej ceramiki czy obsydianowych narzędziach z wysp Lipari i Palmarola.
W 1998 roku inny zespół badaczy sprawdził zdatność podobnych konstrukcji do dalekiej żeglugi. Uczeni zbudowali repliką czółna i przepłynęli ponad 800 kilometrów z Włoch do Portugalii.
Źródło: Public Library of Science, IFLScience, fot. PLOS ONE (2024). DOI: 10.1371/journal.pone.0299765, CC-BY
