- Nasz mózg i ciało nie pochodzą ze świata dzisiejszego, ale kształtowały się w świecie niedoboru, niedostatku, głodu. Naszym głównym problemem było wówczas zdobywanie pożywienia. Kiedy tylko człowiekowi udało się znaleźć wysokokaloryczne jedzenie i dostarczyć organizmowi energię, starania te były przez mózg nagradzane – powiedział PAP neurobiolog dr Marek Kaczmarzyk z Uniwersytetu Śląskiego.
W efekcie wykształcił się układ nagrody. To wbudowany w mózg mechanizm nagradzania za to, co jest przystosowawczo korzystne, czyli np. dostarczenie jedzenia. Miało to zmotywować człowieka do dalszych, podobnych zachowań i tym samym chronić go przed głodem.
- Jeżeli więc robimy coś, co w przeszłości ewolucyjnej było przystosowawczo korzystne, uruchamia się taki dyskretny mechanizm, który znamy pod pojęciem układu nagrody. To taki "wyzwalacz przyjemności" – dodał dr Kaczmarzyk.
Dlatego też po zjedzeniu np. pączka, wspomniany układ nagradza za to i zachęca do kontynuowania tej czynności. Dzieje się tak, ponieważ układ nagrody z zakończeń nerwowych w płatach przedczołowych generuje wyrzut dwóch rodzajów substancji: dopaminy, czyli hormonu szczęścia oraz substancji nazywanej endogennymi opioidami. Nazwa tej drugiej substancji nie jest przypadkowa. - To substancje chemicznie bardzo podobne do narkotyków opiatowych – wyjaśnił neurobiolog.
"Zjadłeś pączka, było fajnie, zjedz kolejnego"
- Tu jednak zaczyna się problem, ponieważ jeżeli podczas robienia tak niewinnej rzeczy, jaką jest jedzenie pączka, uwalnia się dopamina i endogenne opioidy, to czujemy się tak dobrze i jesteśmy tak bardzo zmotywowani, że chcemy to zrobić ponownie. Tak więc szanse, by nie sięgnąć po kolejnego pączka maleją, ponieważ układ nagrody przekonuje: skoro zjadłeś pączka i było fajnie, to zjedz kolejnego – dodał.
Przeciwstawić się tej - czasem nieodpartej - ochocie na kolejnego pączka mogą płaty przedczołowe, czyli obszar świadomości. - To świadomość daje nam szansę, żeby nad tymi "starszymi" systemami motywacji zapanować – przekonywał neurobiolog.
I choć układ nagrody dalej mówi: "zjadłeś pączka, było fajnie, zjedz kolejnego", to dzięki świadomości zaczynają się pojawiać różne "ale". - Są to przesłanki racjonalne takie jak np. kaloryczność. One mogą, a nawet powinny w przypadku człowiek stanowić pewnego rodzaju alternatywę dla układy nagrody – wskazał dr Kaczmarzyk.
Naukowiec zaznaczył, że "nie jesteśmy na straconej pozycji. Jednak jest to walka między tymi dwoma systemami regulującymi nasze wybory i nasze zachowania".
Pączki, choć smakowite, są bardzo kaloryczne. Jeden pączek dostarcza tyle energii, co np. 100-gramowy kotlet schabowy, a spalanie dostarczonej przez niego energii nie jest łatwe. Pączek mający 400 kcal dostarczy człowiekowi energii na 46 minut szybkiego marszu, 57 minut mycia okien lub 1 godz. i 39 minut pisania na komputerze. Bierne siedzenie przed telewizorem musiałoby trwać aż 10 godz., aby spalić kalorie ze zjedzonego jednego pączka.
Źródło: PAP – Nauka w Polsce
