Łazik Curiosity, który eksploruje krater Gale na Marsie, zebrał nowe dowody wskazujące na istnienie w tym miejscu słonego jeziora lub kilku jezior około 3,7 miliarda lat temu.
Trzy miliardy lat temu Mars wyglądał zupełnie inaczej niż teraz. Obraz Czerwonej Planety ewoluuje w wizji naukowców wraz z nowymi dowodami wskazującymi, że niegdyś planeta ta nie była sucha i jałowa, jak to wygląda obecnie. Od kiedy na Marsie pojawiły się pierwsze łaziki, uczeni starają się poznać jej historię.
Przebywający w kraterze Gale na Marsie łazik Curiosity znalazł nowe dowody wskazujące na istnienie tam słonego jeziora. Woda mogła ściekać po ścianach krateru o szerokości 150 kilometrów do jego podstawy, tworząc płytkie jezioro. Jezioro napełniało się i wysychało w cyklu, który prawdopodobnie powtarzał się wiele razy w ciągu milionów lat. Taki obraz starożytnego Marsa wyłania się z opisu naukowców z Caltech, który został opublikowany wraz z nowymi odkryciami na łamach pisma „Nature Geoscience”.
Analizując próbki gleby pobrane z podłoża krateru, naukowcy odkryli różnorodne związki, których nie zaobserwowano w innych skałach na Marsie. Siarczany wapnia i magnezu, które, jak sugeruje zespół badaczy, mają około 3,3 do 3,7 miliarda lat, pozostały z odparowanej wody, co wskazuje na istnienie starożytnych solanek czy słonych jezior, które mogły kiedyś posiadać jakieś formy życia.
Płytkie stawy solankowe przechodziły epizody napełniania się i wysychania. Względnie niska rozpuszczalność siarczanu wapnia wskazuje, że powstał podczas odparowywania. Siarczany wskazują na zmiany klimatu, gdy marsjańskie środowisko zmieniło się z wilgotnego w mroźną pustynię, jaką jest obecnie. Nie jest jasne, jak długo zmieniał się klimat na Marsie, ani kiedy dokładnie zdarzenie to miało miejsce. Być może więcej informacji uda się uzyskać, gdy Curiosity dotrze do tzw. „jednostki zawierającej siarczany” – formacji, która stanowi wyraźną różnicę w porównaniu z miejscami, gdzie łazik wcześniej pobierał próbki i odkrył ślad jezior słodkowodnych.
Krater Gale to starożytna pozostałość po potężnym uderzeniu. Osady przenoszone przez wodę i wiatr ostatecznie wypełniały jego podłoże warstwa po warstwie. Każda warstwa, teraz odsłonięta na zboczach Góry Sharp, na którą obecnie wspina się łazik, pokazuje inną epokę w historii Marsa i zawiera wskazówki na temat panującego wówczas środowiska.
Krater Gale został wybrany jako miejsce lądowania łazika Curiosity, ponieważ naukowcy podejrzewali, że jest to wyschnięte jezioro. Okazało się, że mieli rację. Od kiedy łazik pojawił się w kraterze, jego odkrycia mocno poparły hipotezę istnienia tam jeziora. W 2013 r. NASA ogłosiła, że krater Gale zawierał kiedyś starożytne jezioro słodkowodne. W następnych latach naukowcy zauważyli jeszcze więcej śladów wskazujących na istnienie jeziora, a także cieków wodnych na Czerwonej Planecie.
Niemniej jednak po raz pierwszy odkryto skałę wzbogaconą w siarczany w zapisie osadowym krateru. Daje to wskazówki na temat tego, jak Mars mógł utracić wodę dawno temu. Autorzy twierdzą, że siarczany znajdujące się w kilku złożach, które prawdopodobnie zostały zdeponowane wzdłuż płytkich brzegów jeziora. Być może w suchych okresach tworzyło się kilka jezior w kraterze Gale.
– Udaliśmy się do krateru Gale, ponieważ znajduje się tam ten wyjątkowy zapis zmieniającego się Marsa – powiedział główny autor publikacji William Rapin z Caltech. – Zrozumienie, kiedy i jak zaczął się zmieniać klimat planety, to kolejna zagadka – dodał.
Zazwyczaj, gdy jezioro całkowicie wysycha, pozostawia po sobie stosy czystych kryształów soli. Ale sole z Sutton Island, którą Curiosity odwiedził w 2017 r. i z której pochodzą przeanalizowane próbki, są różne. Są to sole mineralne zmieszane z osadami, co sugeruje, że krystalizowały się w wilgotnym środowisku.
Biorąc pod uwagę, że Ziemia i Mars były podobne we wczesnych latach istnienia Układu Słonecznego, Rapin spekuluje, że Sutton Island mogła przypominać słone jeziora z płaskowyżu Altiplano w Andach. Strumienie i rzeki spływające z pasm górskich do tego pustynnego płaskowyżu prowadzą do zamkniętych, bezodpływowych jezior podobnych do starożytnego krateru Gale.
Na jeziora znajdujące się na płaskowyżu Altiplano silny wpływ ma klimat. – W okresach bardziej suchych jeziora Altiplano stają się płytsze, a niektóre mogą całkowicie wyschnąć – powiedział Rapin. – Fakt, że nie zawierają roślinności, sprawia, że wyglądają trochę jak Mars – dodał.
Skały wzbogacone w sól na wyspie Sutton to tylko jedna wskazówka wśród kilku. Analizując całą podróż Curiosity, która rozpoczęła się w 2012 r., naukowcy dostrzegli bardzie wilgotne cykle w długich skalach czasowych na Marsie.
Podczas gdy łazik nadal przemierza krawędzie krateru, zbliżając się do coraz młodszych skał, naukowcy będą w stanie jeszcze dokładniej prześledzić pochodzenie tego jeziora. Jeśli sole nadal będą występować, badacze Caltech twierdzą, że prawdopodobnie będzie to oznaczać, że zostały one zdeponowane w kilku różnych etapach o charakterze cyklicznym lub epizodycznym. Jeśli natomiast podłoże wzbogacone w siarczany zacznie się przerzedzać, może to oznaczać dłuższe wysychanie Czerwonej Planety.
Źródło: NASA, fot. Kevin Gill/ CC BY-SA 2.0/ Wikimedia Commons