Badania archeologiczne prowadzone w Maroku ujawniły ślady po nieznanej wcześniej społeczności sprzed ponad pięciu tys. lat. Według naukowców, to największa zaawansowana społeczność rolnicza z Afryki poza dorzeczem Nilu. Uczeni sugerują też, że region ten miał rozległe powiązania handlowe z kulturami żyjącymi po drugiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej, a jego wpływ mógł sięgać znacznie dalej wokół Morza Śródziemnego.
Pięć tys. lat temu w Afryce istniała zaawansowana społeczność, o której nie wspominają żadne podręczniki. Na jej ślady natknęła się międzynarodowa grupa archeologów. Według nich, Maghreb – arabskie określenie stosowane do regionu północno-zachodniej Afryki – odegrał kluczową rolę w kształtowaniu złożonych społeczeństw w zachodniej części Morza Śródziemnego w czwartym i trzecim tysiącleciu p.n.e.
Opis oraz rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „Antiquity” (DOI: 10.15184/aqy.2024.101).
Zapomniana społeczność
Maghreb znajduje się w okolicy najkrótszego przejścia między Afryką a Europą. To idealne położenie, by w przeszłości odgrywał duże znaczenie w handlu i wydarzeniach kulturalnych. Znaczenie regionu w innych epokach jest całkiem dobrze poznane, ale istnieje luka w naszej wiedzy dotyczącej Maghrebu w okresie od około 4000 a 1000 r. p.n.e. To ważny okres w dużej części Morza Śródziemnego, w którym następowały dynamiczne zmiany.
Archeolodzy z Uniwersytetu Cambridge, współpracując z badaczami z Narodowego Instytutu Archeologii i Nauk o Dziedzictwie w Maroku (INSAP) oraz Instytutu Nauk o Dziedzictwie Kulturowym we Włoszech (ISPC) przeprowadzili wspólne, multidyscyplinarne prace archeologiczne w Oued Beht w Maroku.
– Przez ponad trzydzieści lat byłem przekonany, że archeologia śródziemnomorska nie dostrzegała czegoś fundamentalnego w późniejszej prehistorycznej Afryce Północnej. Teraz w końcu wiemy, że to prawda i możemy zacząć myśleć w nowy sposób, który uwzględnia dynamiczny wkład Afryki w powstanie i interakcje wczesnych społeczeństw śródziemnomorskich – powiedział Cyprian Broodbank z Uniwersytet Cambridge.
Oued Beht
Badania archeologiczne na powierzchni około 20 ha w Oued Beht wskazują, że stanowisko to było największym kompleksem rolniczym z tego okresu w Afryce poza regionem Nilu. Wszystkie dowody wskazują na istnienie dużej, zaawansowanej osady rolniczej, podobnej wielkością do Troi z wczesnej epoki brązu.
Podczas prac badacze znaleźli tysiące fragmentów naczyń ceramicznych, w tym niektóre bogato zdobione. Do tego znaleziono kamienne narzędzia, których nie odkryto w Afryce poza dorzeczem Nilu oraz szczątki roślin i zwierząt – kóz, owiec, bydła i świń. Wszystko to datowane na okres późnego neolitu. Wykopaliska ujawniły również liczne dowody na istnienie głębokich dołów, które służyły, jak sądzą badacze, do przechowywania zbóż i innego rodzaju żywności.
Stanowiska z podobnymi dołami znaleziono po drugiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej w Iberii. Znaleziono tam również artefakty z kości słoniowej i pozostałości strusich jaj, co wskazuje na powiązania z Afryką. Sugeruje to, że Maghreb odegrał istotną rolę w szerszym rozwoju zachodniej części Morza Śródziemnego w czwartym tysiącleciu p.n.e.
Odkrycia wskazują na istnienie zaawansowanej społeczności rolniczej. Co prawda, wśród odkrytych artefaktów nie ma nic, czym by można było zbierać plony, ale naukowcy sugerują, że dowodzi to nie braku uprawy zbóż, a tego, że ludność ta najprawdopodobniej zbierała je gołymi rękami, na co wskazują znalezione tam duże kamienie żarna do mielenia.
„Przez ponad sto lat ostatnią wielką niewiadomą późniejszej prehistorii śródziemnomorskiej była rola odgrywana przez społeczeństwa z afrykańskich wybrzeży Morza Śródziemnego, na zachód od Egiptu. Nasze odkrycia dowodzą, że ta luka nie wynikała z braku większej aktywności prehistorycznej, ale ze względnego braku badań i publikacji. Oued Beht potwierdza obecnie centralną rolę Maghrebu w powstaniu zarówno społeczeństw śródziemnomorskich, jak i szerszych społeczeństw afrykańskich” – podkreślają autorzy publikacji.
Źródło: University of Cambridge, IFLScience, fot. Toby Wilkinson. Na zdjęciu podkreślony kolorem widok z samolotu na region badań.
