Nowe badania wykazały, że papugi popielate pomagają sobie nawzajem w zdobywaniu pożywienia, bez żadnych oczekiwań, że ich działanie zostanie odwzajemnione. To pierwszy raz, gdy zachowania altruistyczne zostały zaobserwowane u ptaków.
Pojęcie altruizmu zostało wprowadzone przez Augusta Comte i według niego było cechą zarezerwowaną wyłącznie dla człowieka. Jednak z czasem takie zachowania zaobserwowano także w świecie zwierząt, przede wszystkim u naczelnych, ale także u psów czy waleni. Teraz po raz pierwszy zostało to dostrzeżone u ptaków.
Bezinteresowne zachowania w świecie ptaków
Naukowcy wykazali w serii eksperymentów z papugami popielatymi (Psittacus erithacus) znanymi też jako żako lub papuga szara, że te są skłonne pomagać swoim towarzyszom w osiągnięciu celu, jakim było w doświadczeniu zdobycie smakołyków, bez korzyści dla samych siebie. U ptaków wcześniej obserwowano inne zachowanie prospołeczne, ale jak twierdzą badacze, nie bezinteresowne zachowania altruistyczne.
– Stwierdziliśmy, że papugi popielate dobrowolnie i spontanicznie pomagają innym, znanym sobie papugom osiągnąć cel, bez oczywistych bezpośrednich korzyści dla samych siebie – powiedziała Désirée Brucks z Max Planck Institute for Ornithology, współautorka badań, które ukazały się na łamach pisma „Current Biology”.
W ptasim świecie to krukowate są znane ze swoich dużych mózgów w stosunku do wielkości ciał i wyjątkowej inteligencji. Ale papugi niewiele im ustępują. – Papugi i krukowate, wrony i kruki, są znane z tego, że są najinteligentniejszymi ptakami. Często są nazywane „pierzastymi małpami” i zostały poddane różnorakim badaniom dotyczącym rozwiązywania problemów lub uczenia się – przyznała Brucks.
Jednak mimo wyjątkowej inteligencji do tej pory nie dostrzeżono, by wrony czy kruki pomagały sobie nawzajem. Altruistyczne zachowanie nie dotyczą także wszystkich papug. Zespół naukowców zaprojektował test na altruizm, w którym uczestniczyło osiem papug popielatych oraz sześć ar niebieskogłowych (Primolius couloni). Badania pokazały, że tylko papugi popielate było skłonne pomóc drugiej papudze zdobyć smakołyk, którym były orzechy.
Test na altruizm
Ptaki zostały wcześniej przeszkolone do wymiany z człowiekiem żetonów (metalowych podkładek) na orzechy. Naukowcy ocenili relacje badanych z innymi ptakami z ich gatunku. Każdy ptak był testowany z jednym ptakiem, z którym miał ścisłą więź, oraz z drugim osobnikiem, z którym nie łączyły go aż tak dobre stosunki.
Ptaki umieszczono następnie w przezroczystej klatce z pleksiglasu. Oddzielała je sianka. Z przodu klatki znajdowały się otwory, przez które ptaki mogły dokonywać wymiany z człowiekiem. Ścianka działowa między ptakami również miała otwór, przez który oba ptaki mogły się wymieniać.
Wszystkie ptaki szybko zrozumiały koncepcję wymiany żetonów na kawałek orzecha. Ale kiedy tylko jeden z dwóch ptaków otrzymał żetony, to papugi popielate, a nie ary, celowo wręczały metalowe podkładki swoim kumplom, by zakosztowały smakołyków.
– Co zaskakujące, papugi szare były wewnętrznie motywowane do pomagania innym, nawet jeśli ten konkretny osobnik nie był ich najlepszym przyjacielem, więc zachowywały się bardzo społecznie – podkreśliła Auguste von Bayern, współautorka badań. – Zaskoczyło nas, że 7 z 8 papug szarych spontanicznie dostarczyło swojemu partnerowi żetony w pierwszej próbie, a zatem bez wcześniejszego doświadczenia społecznych uwarunkować tego zadania i bez wiedzy, że zostaną przetestowane w innej roli później. Dlatego papugi udzieliły pomocy bez żadnych bezpośrednich korzyści i najwyraźniej nie oczekując nic w zamian – dodała.
Pierzaści przyjaciele
Papugi popielate w eksperymentach dobrowolnie podarowały innym papugom ze swojego gatunku łącznie 157 z 320 żetonów – prawie połowę. Ptaki przekazywały żetony niezależnie od więzi, jaką miały z osobnikiem, z którym dzieliły test, ale dawały więcej żetonów papugom, z którymi łączyły ich bliskie więzi.
Papugi popielate wydawały się rozumieć, kiedy potrzeba było pomóc drugiej papudze. Gdy widziały, że towarzysz nie ma żetonów na wymianę, przekazywały swoje. Gdy natomiast drugi osobnik również miał żetony, nie dochodziło do wymiany między ptakami.
Ary rzadko przekazały swoje żetony drugim papugom. Częściej tak się działo w obecności człowieka. Doprowadziło to naukowców do przekonania, że ary próbują przekazać żeton człowiekowi, a nie swojemu towarzyszowi. Naukowcy sugerują, że różnica między tymi dwoma gatunkami papug może odnosić się do różnic w ich organizacji społecznej na wolności.
Odkrycia pokazują, że zachowania altruistyczne nie ograniczają się do ludzi i wielkich małp, ale ewoluowały niezależnie także u ptaków. Naukowcy twierdzą, że potrzebne są dalsze badania w celu sprawdzenia podstawowych mechanizmów takiego zachowania wśród papug szarych.
Źródło: Max Planck Institute for Ornithology, fot. Anastasia Krasheninnikova