Dodano: 04 października 2018r.

Znaleziono najstarsze ludzkie szczątki w Polsce. Mają ponad 100 tys. lat

Znalezione kilka lat temu w Jaskini Ciemnej w Ojcowskim Parku Narodowym kości dłoni neandertalskiego dziecka mają około 115 tysięcy lat. To najstarsze ludzkie szczątki znalezione na terenie naszego kraju.

Jaskinia Łokietka

 

W Jaskini Ciemnej badania trwają już od kilku dekad. To największa pod względem wielkości komory jaskinia na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. To też jedno z najważniejszych stanowisk badawczych środkowej epoki kamienia w Polsce. W grocie znaleziono liczne kości niedźwiedzi jaskiniowych, hien jaskiniowych, a nawet lwa jaskiniowego. Znaleziono tam też kości pradawnych ludzi oraz liczne narzędzia wykonane z kamienia.

Kilka lat temu naukowcy z Muzeum Archeologicznego w Krakowie i Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN pobrali z jaskini kości do dalszych badań w laboratorium. Dopiero w tym roku okazało się, że wśród kości zwierzęcych znajdowały się kości należące do człowieka.

Po dokładnej analizie okazało się, że są to kości paliczka. Ich wiek określono na 115 tysięcy lat, co czyni je najstarszymi ludzkimi szczątkami znalezionymi na terenach Polski. Badacze zwrócili uwagę na porowatą powierzchnie kości. Okazało się, że jest to spowodowane przejściem kości przez układ trawienny dużego ptaka.

 

Jak stwierdził w rozmowie z PAP profesor Paweł Valde-Nowak z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, ptak mógł zaatakować młodego neandertalczyka i częściowo go skonsumować. Badacze przypuszczają, że neandertalczyk w chwili śmierci mógł mieć około 5-7 lat. Ale ptak mógł też pożywić się zmarłym – żadnej z tych opcji nie da się wykluczyć.

Do tej pory za najstarsze szczątki ludzkie z obszaru Polski, również należące do neandertalczyka, uznawano te pochodzące z Jaskini Stajnia w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Były to trzy zęby trzonowe, których wiek oszacowano na ok. 52-42 tys. lat.

Kostki z Jaskini Ciemnej mają nie więcej, niż 1 cm długości. Zachowane są w bardzo złym stanie, dlatego naukowcy nie będą mogli wykonać analiz DNA.

- Nie mamy jednak wątpliwości, że są to szczątki neandertalskie, bo pochodzą z bardzo głębokiej warstwy jaskini, znajdującej się kilka metrów pod współczesną powierzchnią. Zachowały się w niej też typowe narzędzia kamienne, używane przez neandertalczyka - wyjaśnił prof. Valde-Nowak.

- To unikatowe odkrycie. Z terenów Polski do naszych czasów zachowały się tylko pojedyncze fragmenty kopalnych kości należących do krewnych człowieka współczesnego (Homo sapiens) – zaznaczył badacz. Prof. Valde-Nowak dodał też, że w naszym kraju nieznane są żadne szczątki należące do gatunków ludzkich poprzedzających człowieka neandertalskiego, np. do Homo erectus.

- Szczątki neandertalczyka z terenu Polski możemy policzyć na palcach jednej dłoni!" - zaznacza prof. Valde-Nowak. Są to trzy zęby z Jaskini Stajnia, dwa właśnie odkryte paliczki w Jaskini Ciemnej oraz znaleziony, również w ostatnim czasie w Ciemnej, ząb z tego samego okresu, co szczątki z Jaskini Stajnia - wyliczył archeolog.

Prof. Valde-Nowak przypomina, że neandertalczycy (Homo neanderthalensis) - bardzo bliscy krewni człowieka współczesnego (Homo sapiens), pojawili się na terenie Polski, podobnie jak w całej Europie, zapewne już ok. 300 tys. lat temu. Najstarsze narzędzia kamienne, których używali, odkryte nad Wisłą, mają ponad 200 tys. lat. Do tej pory odkryto ich już tysiące. Są to głównie noże-zgrzebła, czyli narzędzia o funkcji tnącej i skrobiącej. Odkryto je na terenie południowej Polski, gdyż panowały tam względnie dobre warunki do życia neandertalczyków. Północna część obecnej Polski była zajęta przez lądolód.

- Nadal trwa dyskusja, jak długo neandertalczyk zamieszkiwał Europę, w tym Polskę. Niestety nie mamy mocnych argumentów w tej dyskusji. Nie mamy też żadnych dowodów na to, że oba gatunki ludzi współegzystowały ze sobą na terenie Polski, co udało się potwierdzić w Zachodniej Europie – podkreślił Valde-Nowak.

Neandertalczycy na naszym kontynencie wymarli w większości ok. 35 tys. lat temu. Jednak w 2006 r. naukowcy opublikowali artykuł w "Nature", w którym przekonywali, że udało im się odkryć ich szczątki sprzed 24 tys. lat – były to najprawdopodobniej jedne z ostatnich osobników tego gatunku.

Naukowcy uznają neandertalczyka za "brata", a nie przodka człowieka współczesnego - należał do wygasłej linii homo sapiens. Długi czas gatunek ten przedstawiono w mało przychylny sposób - jako istoty na poły zwierzęce i prymitywne. Badania z ostatnich lat wskazują, że ten gatunek człowieka ma więcej wspólnego z nami, niż pierwotnie uważano. Naukowcy często nie są w stanie rozróżnić, jakie narzędzia wykonał człowiek współczesny, a jakie neandertalczyk. Badacze ustalili też, że neandertalczycy byli autorami części rysunków naskalnych znanych z europejskich jaskiń - tych, których wiek szacuje się na ponad 64 tys. lat. Z kolei dzięki badaniom DNA udało się ustalić, że człowiek współczesny krzyżował się z neandertalczykiem.

 

Źródło: PAP – Nauka w Polsce, fot. CC BY-SA 2,5/ Wikimedia Commons/ Jan Jerszyński. Na zdjęciu rekonstrukcja obozowiska neandertalczyków