W wykopaliskach na stanowisku Nesher Ramla w pobliżu miasta Ramla w Izraelu odkryto kości nieznanego nauce gatunku człowieka, który żył w Lewancie w okresie 140-120 tys. lat temu. Skamieniałe szczątki z Nesher Ramla mają cechy wspólne z neandertalczykami oraz z innymi archaicznymi gatunkami rodzaju Homo, których kości znaleziono w Izraelu i Eurazji, jednak, jak uznali naukowcy, reprezentują one unikalną populację zidentyfikowaną obecnie po raz pierwszy.
Od dawna uważa się, że neandertalczycy byli obecnie w Europie na długo przed pojawieniem się ludzi współczesnych. Jednak dowody genetyczne płynące z niedawnych badań poddały w wątpliwość tę koncepcję, sugerując istnienie nieznanej, pozaeuropejskiej grupy, która mogła odegrać dużą rolę w pojawieniu się neandertalczyków.
W trzech badaniach opublikowanych w czasopiśmie „Science” (DOI: 10.1126/science.abh3169, DOI: 10.1126/science.abh3020, DOI: 10.1126/science.abj3077) naukowcy z Uniwersytetu w Tel Awiwie oraz z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie twierdzą, że odkrycie z Nesher Ramla może być właśnie tym „brakującym ogniwem”.
Na skamieniałości natrafiono w 2010 roku w pobliżu miasta Ramla w środkowym Izraelu. Na głębokości około 8 metrów naukowcy znaleźli kamienne narzędzia i ludzkie kości – kawałek czaszki, kawałek szczęki i niektóre zęby. Na stanowisku znaleziono także duże ilości kości zwierzęcych, w tym szczątki koni, jeleni i turów. Ostrożne wykopaliska i analiza znalezisk trwała całą dekadę.
Na podstawie części czaszki, kawałka szczęki oraz kilku zębów naukowcy dokonali wirtualnych rekonstrukcji, by dokładniej przeanalizować znaleziska za pomocą zaawansowanych programów komputerowych i porównać z innymi skamieniałościami z Europy, Afryki i Azji. Wyniki sugerują, że skamieliny z Nesher Ramla reprezentują późne populacje ludzi, którzy żyli na Bliskim Wschodzie w okresie środkowego plejstocenu (okres między 474 tys. a 130 tys. lat temu)
Według izraelskich naukowców, morfologia ludu z Nesher Ramla, bo tak w publikacjach uczeni nazywają odkryty gatunek, łączy cechy zarówno neandertalczyków - zwłaszcza zęby i kawałek szczęki - jak i archaicznych gatunków Homo – w szczególności kawałek czaszki. Jednocześnie odkryte szczątki nie wykazują podobieństwa do współczesnych ludzi. Uczeni wskazują tutaj na zupełnie inną strukturę czaszki, brak guzowatości bródkowej (struktury kostnej znajdującej się na przednim odcinku żuchwy) i bardzo duże zęby. Datowanie szczątków wykazało, że liczą sobie od 120 tys. do 140 tys. lat.
- Odkrycie nowego typu Homo ma ogromne znaczenie naukowe – powiedział antropolog Israel Hershkovitz z Uniwersytetu w Tel Awiwie w Izraelu, główny autor jednego z trzech badań dotyczących odkrycia. - Pozwala nam to nadać nowy sens wcześniej znalezionym ludzkim skamieniałościom, dodać kolejny element do układanki naszej ewolucji i zrozumieć ludzkie migracje w starym świecie. Mimo że żyli tak dawno temu, w środkowym plejstocenie, lud Nesher Ramla może opowiedzieć nam fascynującą historię, ujawniając wiele o ewolucji i sposobie życia ich potomków – dodał.
Naukowcy są przekonani, że lud z Nesher Ramla jest populacją „źródłową”, z której rozwinęły się inne. Ponadto sugerują, że ta grupa jest tak zwaną „zaginioną” populacją, która krzyżowała się z Homo sapiens, po tym, jak przybył do regionu około 200 tys. lat temu, o czym wiemy z niedawnych badań skamieniałości znalezionych w jaskini Misliya.
- To niezwykłe odkrycie – powiedział archeolog Yossi Zaidner z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie w Izraelu, główny autor artykułu opisującego kontekst kulturowy znaleziska. - Nigdy nie wyobrażaliśmy sobie, że obok Homo sapiens po tym obszarze wędrował archaiczny Homo. Znaleziska archeologiczne związane z ludzkimi skamieniałościami pokazują, że lud Nesher Ramla posiadał zaawansowane technologie produkcji narzędzi kamiennych i najprawdopodobniej wchodził w interakcje z lokalnym Homo sapiens – dodał.
Genetycy, którzy badali DNA europejskich neandertalczyków, sugerowali wcześniej istnienie podobnej do neandertalczyka populacji, nazywanej „zaginioną populacją”, która kojarzyła się z Homo sapiens. W nowej publikacji uczeni sugerują, że lud Nesher Ramla może reprezentować właśnie tę populację, dotychczas nieobecną w zapisie kopalnym ludzkich skamielin.
Uczonym nie udało się pozyskać DNA do analizy ze znalezionych szczątków, co pozwoliłoby na dokładniejsze badania ludu Nesher Ramla, ale naukowcy uważają, że ich odkrycie ma ważne implikacje dla naszego zrozumienia i migracji homininów. Ponieważ Lewant – z grubsza tereny na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego - łączy Azję, Afrykę i Europę, można ten obszar traktować jako skrzyżowanie, którym wędrowały archaiczne gatunki Homo. To w tym miejscu spotykały się, wchodziły ze sobą w interakcje i krzyżowały się.
- Najstarsze skamieniałości, które wykazują cechy neandertalczyków, znaleziono w zachodniej Europie, więc naukowcy generalnie uważają, że to z tamtego miejsce pochodzili neandertalczycy – powiedział Rolf Quam, profesor antropologii z Binghamton University. - Jednak migracje różnych gatunków z Bliskiego Wschodu do Europy mogły zapewnić wkład genetyczny do puli genów neandertalczyków w trakcie ich ewolucji – dodał.
Hershkovitz przyznał, że odkrycie nowego gatunku człowieka podważa dominującą hipotezę, że neandertalczycy pochodzili z Europy. - Przed naszymi odkryciami, większość badaczy wierzyła, że neandertalczycy to „europejska historia”, w której małe grupy zostały zmuszone do migracji na południe, aby uciec przed rozprzestrzeniającymi się lodowcami. Skamieniałości z Nesher Ramla każą nam kwestionować tę koncepcję, sugerując, że przodkowie europejskich neandertalczyków żyli w Lewancie już 400 tys. lat temu, wielokrotnie migrując na zachód do Europy i na wschód do Azji. W rzeczywistości nasze odkrycia sugerują, że słynni neandertalczycy z Europy Zachodniej to tylko pozostałość po znacznie większej populacji, która żyła w Lewancie – a nie na odwrót – podkreślił Hershkovitz.
Naukowcy odkryli również podobieństwa z innymi, wcześniej znalezionymi skamieniałościami, które intrygowały naukowców, ponieważ nie można ich było dokładnie dopasować. Skamieniałości z jaskini Tabun sprzed 160 tys. lat, jaskini Zuttiyeh sprzed 250 tys. lat i jaskini Qesem sprzed 400 tys. lat mogą również należeć do ludu Nesher Ramla, który mógł zamieszkiwać te tereny od około 420 tys. do 120 tys. lat temu.
- Ludzie myślą według paradygmatów – zaznaczył dr Rachel Sarig z Uniwersytetu w Tel Awiwie. - Dlatego podjęto wysiłki, aby przypisać te skamieliny znanym grupom ludzkim, takim jak Homo sapiens, Homo erectus czy neandertalczykom. Ale teraz mówimy: nie. Jest to grupa sama w sobie, o odrębnych cechach. Takie grupy migrowały do Europy – gdzie ewoluowały w „klasycznych” neandertalczyków, a także do Azji, gdzie stały się populacjami archaicznymi o cechach podobnych do neandertalczyków. Skrzyżowanie między Afryką, Europą i Azją służyło jako tygiel, w którym różne populacje ludzkie mieszały się ze sobą, aby później rozprzestrzenić się po całym świecie. Odkrycie z Nesher Ramla otwiera nowy i fascynujący rozdział w historii ludzkości – powiedział Sarig.
Źródło: Tel-Aviv University, Science Alert, fot. Tel-Aviv University
