Dodano: 27 sierpnia 2021r.

Niektóre zdolności umysłowe wydają się poprawiać wraz z wiekiem

Podeszły wiek kojarzy się z pogorszeniem naszych zdolności poznawczych. Jednak jak sugerują nowe badania, ludzki umysł jest bardziej odporny na upływ czasu, niż dotychczas sądzono. Jak dobre wino, niektóre jego części z wiekiem stają się nawet lepsze.

Niektóre zdolności umysłowe wydają się poprawiać wraz z wiekiem

 

Odkrycia opublikowane w „Nature Human Behaviour” (DOI: 10.1038/s41562-021-01169-7) pokazują, że dwie kluczowe funkcje mózgu, które pozwalają nam zwracać uwagę na nowe informacje i skupiać się na tym, co jest ważne w danej sytuacji, mogą w rzeczywistości poprawić się u osób starszych. Funkcje te leżą u podstaw krytycznych aspektów poznania, takich jak pamięć, podejmowanie decyzji i samokontrola, a nawet nawigacja, matematyka, język i czytanie.

Starzenie się nie jest takie złe

- Wyniki badań są zdumiewające i mają ważne konsekwencje dla tego, jak powinniśmy postrzegać starzenie się – mówi współautor publikacji, dr Michael T. Ullman z Georgetown University Medical Center. - Ludzie powszechnie zakładają, że uwaga i funkcje wykonawcze ulegają spadkowi wraz z wiekiem, pomimo intrygujących wskazówek z niektórych mniejszych badań, które wzbudziły wątpliwości dotyczące tych założeń. Ale wyniki naszego, dużego badania wskazują, że krytyczne elementy tych umiejętności faktycznie poprawiają się z wiekiem, prawdopodobnie dlatego, że po prostu ćwiczymy te umiejętności przez całe życie. Jest to tym ważniejsze ze względu na szybko starzejącą się populację, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i na całym świecie – zaznacza Ullman i dodaje, że dzięki dalszym badaniom możliwe będzie celowe doskonalenie tych umiejętności jako ochrony przed utratą zdolności umysłowych.

Nowe badania przeprowadzone wśród 702 uczestników w wieku od 58 do 98 lat pozwoliły zidentyfikować dwie podstawowe funkcje mózgu, które wydają się ulegać poprawie wraz z wiekiem. Przedział wiekowy badanych nie został dobrany przypadkowo. To właśnie w tym wieku następuje spadek zdolności umysłowych.

Naukowcy badali procesy mózgowe związane z ostrzeganiem (przygotowywaniem się do przystosowania się do nowych informacji, stanem zwiększonej czujności i gotowości do reagowania), orientowaniem (przenoszeniem zasobów mózgu do określonych miejsc w przestrzeni) i hamowaniem poznawczym (blokowaniem rozpraszania uwagi w celu skupienia się na czymś). Każdy z nich ma inną charakterystykę i opiera się na różnych obszarach mózgu oraz różnych neurochemikaliach i genach. Dlatego mogą wykazywać różne wzorce starzenia.

- Stale korzystamy ze wszystkich tych procesów – wyjaśnia dr João Veríssimo z Uniwersytetu w Lizbonie w Portugalii, współautor publikacji. - Na przykład, gdy prowadzisz samochód, proces związany z ostrzeganiem przejawia się zwiększoną gotowością, gdy zbliżasz się do skrzyżowania. Orientacja ma miejsce, gdy zwracasz uwagę na nieoczekiwany ruch, taki jak niespodziewane pojawienie się pieszego na drodze. A funkcja wykonawcza pozwala powstrzymać rozpraszanie uwagi, co pozwala skupić się na prowadzeniu pojazdu – dodaje.

Niektóre zdolności umysłowe poprawiają się na starość

Badania wykazały, że wraz z wiekiem spadkowi uległy jedynie procesy związane z ostrzeganiem. Co ciekawe, procesy związane z orientacją oraz blokowaniem rozpraszania uwagi poprawiły się. Uczeni postawili hipotezę, że dwa ostatnie procesy są po prostu umiejętnościami, które pozwalają ludziom zajmować się swoimi sprawami i mogą one poprawiać się wraz z doświadczeniem, a praktykę przecież mamy przez całe życie.

Jak sugerują Ullman i Veríssimo, korzyści z tej praktyki mogą być na tyle duże, że przewyższają nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń mózgu, które zachodzi wraz z upływem czasu. Jeśli chodzi o ostrzeganie, to funkcja ta spada, jak zauważają badacze, ponieważ ten podstawowy stan czujności i gotowości do działania nie może ulec poprawie wraz z praktyką.

- Ze względu na stosunkowo dużą liczbę uczestników badania oraz fakt, że wykluczyliśmy wiele alternatywnych wyjaśnień, wyniki powinny być wiarygodne, a zatem mogą mieć dość szerokie zastosowanie. Ponieważ procesy te leżą u podstaw wielu zachowań, wyniki mają dalekosiężne implikacje – mówi Veríssimo.

- Odkrycia nie tylko zmieniają nasz pogląd na to, jak starzenie się wpływa na umysł, ale mogą również prowadzić do poprawy stanu pacjentów z zaburzeniami procesu starzenia, takimi jak choroba Alzheimera – mówi Ullman.

Wyniki sprzeczne z dotychczasowymi ustaleniami

Badania sugerują, że starsze osoby mogą wolniej reagować na nowe sytuacje, na przykład podczas prowadzenia pojazdu, ale są lepsze w skupianiu się na określonej czynności i kierowaniu uwagi tam, gdzie jest to potrzebne. Ta zdolność do kontrolowania uwagi jest uważana za funkcję mózgu wyższego rzędu i chociaż autorzy nie sugerują, że wszystkie funkcje wykonawcze pozostają nienaruszone lub nawet poprawiają się wraz z wiekiem, wydaje się, że przynajmniej niektóre z nich mają taką tendencję. Naukowcy twierdzą, że orientacja i kontrola wykonawcza uwagi są również krytycznymi aspektami pamięci, podejmowania decyzji, samokontroli, nawigacji, matematyki, języka i czytania.

Wyniki badania są sprzeczne z dziesiątkami innych analiz, które wykazały, że starzenie się wpływa na wszystkie aspekty uwagi. Jednak, jak podkreślają autorzy obecnego badania, poprzednie prace miały stosunkowo małą liczebność próby i często nie uwzględniały innych czynników, takich jak płeć i edukacja. Co więcej, w niemal wszystkich podobnych badaniach porównywano do siebie młodszych i starszych uczestników, w przeciwieństwie do skupiania się na odpowiednim przedziale wiekowym, zwłaszcza że większość zmian poznawczych pojawia się dopiero w późniejszym wieku.

 

Źródło: Georgetown University Medical Center, fot. Unsplash/CC0 Public Domain