Na południowym krańcu Meksyku odkryto rozległą konstrukcję, która, według naukowców, może reprezentować najstarszy i największy zabytek starożytnej cywilizacji Majów. Struktura jest ogromna, dłuższy bok prostokątnej platformy ma blisko 1,5 kilometra długości. Aguada Fénix, jak wynika z ustaleń badaczy, została zbudowana około tysiąc lat przed naszą erą.
Archeolodzy uzbrojeni w lidar odkryli najstarszą i największą strukturę zbudowaną przez starożytnych Majów. Ogromna platforma, jak sądzą badacze, używana była ponad 1000 lat temu do celów astronomicznych lub, co bardziej prawdopodobne, jako struktura ceremonialna. Położone w stanie Tabasco w Meksyku, w pobliżu północno-zachodniej granicy Gwatemali, nowo odkryte stanowisko archeologiczne - Aguada Fénix - czaiło się ukryte pod warstwą ziemi i roślinności przez setki lat niezauważone przez żyjących w pobliżu ludzi.
Wyniki badań zespołu naukowców pod kierunkiem archeologa Takeshiego Inomaty z University of Arizona ukazały się na łamach pisma „Nature”.
Odkryć dokonano przy pomocy lidaru (Light Detection and Ranging) - technologii skanowania laserowego powierzchni z powietrza, która zyskała sobie ogromną popularność wśród archeologów. Urządzenie to działa na podobnej zasadzie co radar. Wykorzystuje lasery do tworzenia map terenu w 3D i jest szczególnie przydatne, ponieważ może penetrować liście czy wodę. Dzięki tej przełomowej technologii, naukowcy są w stanie cyfrowo usunąć z obrazów baldachim drzew i wierzchniej warstwy roślinności odsłaniając ukryte budowle, drogi i inne ciekawe dla archeologów miejsca.
Lidar pozwala w krótkim czasie przebadać ogromne obszary i to w niespotykanym dotychczas stopniu dokładności. W innym przypadku podobne badania trwałyby miesiącami i z pewnością nie byłyby tak starannie wykonane. Lidar nie oznacza, że archeolodzy nie pojawiają się na miejscu, jednak po zapoznaniu się z obrazem ze skanowania powietrznego, wiedzą, gdzie są najciekawsze miejsca i gdzie mają się udać.
Lidar już dowiódł swojej przydatności. W 2018 roku przy pomocy tej technologii w gwatemalskiej dżungli odkryto ruiny ponad 60 tysięcy domów, pałaców i innych struktur, które przez stulecia były ukryte przed wzrokiem współczesnego człowieka (więcej na ten temat w tekście: Megalopolis Majów. Zaskakujące odkrycia w północnej Gwatemali). Dzięki lidarowi archeolodzy ujawnili także prawdziwe rozmiary odnalezionego przed dekadą miasta Angamuco z 40 tys. budynków i innych struktur (więcej w tekście: Odkryto prawdziwe rozmiary starożytnego miasta. Miało tyle budynków, co Manhattan).
Po zlokalizowaniu przez lidar ogromnej struktury, archeolodzy udali się na miejsce, by rozpocząć badania. Znalezione na miejscu próbki zostały poddane datowaniu, dzięki czemu naukowcy ustalili, że kompleks powstał w latach 1000–800 p.n.e. Do tej pory za najstarszą budowlę Majów uważano Ceibal (Seibal), które zostało zbudowane w 950 r. p.n.e. Monument z Aguada Fénix ma podobny wiek, ale okazał się największą budowlą jaką znamy w całej historii Majów, znacznie rozleglejszą niż piramidy i pałace budowane w późniejszych okresach.
- O ile nam wiadomo, jest to najstarsza monumentalna konstrukcja, jaką kiedykolwiek znaleziono na obszarze Majów i największa w całej przedhiszpańskiej historii regionu. Używając lidaru o niskiej rozdzielczości zauważyliśmy ogromną platformę. Potem skorzystaliśmy z wyższej rozdzielczości i potwierdziliśmy obecność dużego budynku - powiedziała Inomata. - Obszar ten jest zagospodarowany. To nie jest dżungla, ludzie żyją w bezpośredniej bliskości budowli. Jednak miejsce to nie było znane, może dlatego, że jest tak płaskie i ogromne. Wpisuje się w naturalny krajobraz. Ale lidar pokazał je w pełnej krasie – dodał.
Obrazowanie przy pomocy lidaru ujawniło prostokątną platformę, której dłuższy bok liczy 1413 metrów długości, a krótszy 399 metrów. Konstrukcja ma wysokość od 9 do 15 metrów. Wokół niej rozsiane są inne, mniejsze struktury – place, drogi czy pozostałości po sztucznych zbiornikach wodnych, jak sądzą archeolodzy. Z głównej platformy rozciąga się dziewięć szerokich grobli.
Odkrycie ma kilka implikacji. Po pierwsze, archeolodzy tradycyjnie uważali, że cywilizacja Majów rozwijała się stopniowo. Do tej pory sądzono, że małe wioski Majów zaczęły pojawiać się między 1000 a 350 r. p.n.e., co jest znane jako okres preklasyczny. Badacze znajdowali ceramikę z tego okresu oraz liczne artefakty świadczące o uprawie roli, przede wszystkim kukurydzy.
Po drugie, struktura przypomina nieco najstarszy ośrodek cywilizacji Olmeków - San Lorenzo Tenochtitlán – znajdujący się w południowo-wschodniej części stanu Veracruz w Meksyku. Wygląda podobnie, ale brakuje kamiennych rzeźb, kolosalnych głów, które jak sądzą uczeni, związane są z władcami i elitami kultury Olmeków. To sugeruje, według naukowców, mniejsze nierówności społeczne w Aguada Fénix niż San Lorenzo i podkreśla znaczenie wspólnej pracy w rodzącej się cywilizacji Majów. Jedyna kamienna rzeźba znaleziona do tej pory w Aguada Fénix przedstawia zwierzę.
Kamienna głowa z San Lorenzo, fot. CC BY-SA 3.0/ Wikimedia Commons
- Zawsze dyskutowano o tym, czy cywilizacja Olmeków doprowadziła do rozwoju cywilizacji Majów, czy też Majowie rozwinęli się niezależnie. Nasze badania koncentrują się na kluczowym obszarze między tymi cywilizacjami – zaznaczył Inomata.
Rozległy płaskowyż i duże groble sugerują, że kompleks został zbudowany do użytku przez wiele osób, zasugerował Inomata. - W późniejszych okresach istnieli potężni władcy i systemy administracyjne, w których ludziom nakazywano wykonywać pracę. Ale ta budowla jest znacznie wcześniejsza i nie widzimy tu dowodów na obecność potężnych elit. Uważamy, że jest ona bardziej wynikiem pracy we wspólnocie - dodał.
Fakt, że tak monumentalne budynki istniały wcześniej niż sądzono powoduje, że archeolodzy ponownie zastanawiają się nad procesem budowy. - Nie tylko hierarchiczna organizacja społeczna z bogatymi elitami sprawia, że takie konstrukcje mogą powstawać. Zrozumienie tego daje nam ważne implikacje dotyczące zdolności człowieka i potencjału grup ludzkich. Niekoniecznie potrzeba dobrze zorganizowanego rządu, aby realizować tego rodzaju ogromne projekty. Ludzie mogą współpracować, aby osiągnąć niesamowite rezultaty - powiedziała Inomata.
Inomata i jego zespół będą nadal pracować w Aguada Fénix i przeprowadzać szerszą analizę lidarową tego obszaru. Chcą zebrać informacje z okolicznych terenów, aby zrozumieć, w jaki sposób Majowie współdziałali z Olmekami. Chcą także skupić się na obszarach zamieszkanych wokół Aguada Fénix.
Źródło: University of Arizona, fot. Takeshi Inomata
