Dodano: 08 lutego 2022r.

Medycyna według szympansów. Przeżute owady na otwarte rany

W Parku Narodowym Loango w Gabonie naukowcy zaobserwowali, jak szympansy łapią małe, skrzydlate owady, wkładają je do ust w celu przeżucia i nakładają je na otwarte rany, jako formę pierwszej pomocy. Jest to pierwszy znany przypadek użycia owadów w celach leczniczych, choć już wcześniej zauważono, że nasi bliscy krewni korzystają z roślin, by się leczyć.

Medycyna według szympansów. Przeżute owady na otwarte rany

 

Zespół badawczy z Osnabrück University oraz z Ozouga Chimpanzee Project po raz pierwszy zaobserwował szympansy aplikujące sobie owady na rany oraz na rany współtowarzyszy. Naukowcy zaobserwowali to zachowanie u szympansów z Parku Narodowego Loango w Gabonie. To tam mieści się siedziba Ozouga Chimpanzee Project, kierowanego przez prymatologa dr Tobiasa Deschnera i biolożkę prof. dr Simonę Pikę z Uniwersytetu w Osnabrück. W Loango naukowcy badają zachowanie społeczności około 45 szympansów, ze szczególnym uwzględnieniem ich relacji społecznych, interakcji i sporów z innymi grupami, ich zachowań łowieckich, używania narzędzi oraz umiejętności poznawczych i komunikacyjnych.

Nowe odkrycia zostały opublikowane w czasopiśmie „Current Biology” (DOI: 10.1016/j.cub.2021.12.045).

Medycyna szympansów

W listopadzie 2019 r. Alessandra Mascaro, która zaangażowała się w Ozouga Chimpanzee Project w Parku Narodowym Loango, obserwowała szympansicę Suzee pielęgnującą zranioną stopę swojego syna Sii. Niespodziewanie zauważyła, że ​​Suzee wyciąga coś z ust i przykłada to do otwartej rany. Analizując nagranie wideo, Mascaro i jej koledzy zdali sobie sprawę, że Suzee umieściła przeżute owady na ranie Sii.

Po tej obserwacji naukowcy kontynuowali monitorowanie Suzee i 45 innych szympansów w jej społeczności do lutego 2021 r. W sumie zaobserwowali podobne zachowania u 22 szympansów. W 19 przypadkach szympansy łapały małego, skrzydlatego owada i wciskały go między wargi, a następnie wcierały go w odsłonięte rany.

Naukowcy nie są pewni, dlaczego szympansy to robią. - Byliśmy świadkami czegoś naprawdę niesamowitego, ale intryguje mnie to, jakie gatunki owadów szympansy łapią i czy rozumieją, co robią? - mówi Pika. Możliwe, że nieznane owady mają właściwości lecznicze, twierdzą naukowcy. - W owadach można znaleźć wiele niesamowitych substancji, które mają właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne czy przeciwgrzybicze. Mogą mieć działanie kojące lub pomagać zmniejszyć stan zapalny – dodaje Pika.

Uczeni uważają, że wcieranie owadów może nie mieć żadnych korzyści zdrowotnych, ale i tak może pomagać szympansom. - Można sobie przypomnieć, jak byliśmy mali, upadliśmy i choć rana nie była wcale poważna, to jak mama nałożyła plaster to nagle wszystko było dobrze, prawda? - wskazuje Pika i dodaje, że te nowo odkryte zachowania szympansów mogą pomóc nam zrozumieć pochodzenie i ewolucję samoleczenia. Możliwe też, że nacieranie ran robakami nie przynosi żadnych korzyści, ale jest częścią szympansiej kultury z tej grupy.

Bezinteresowna pomoc

Już wcześniej zaobserwowano przypadki samoleczenia wśród ptaków, niedźwiedzi, słoni i innych zwierząt, np. poprzez spożywanie roślin. - Samoleczenie, w którym używa się części roślin lub innych substancji do zwalczania patogenów lub pasożytów, zaobserwowano u wielu gatunków zwierząt, w tym gadów, ptaków, ssaków, a nawet owadów. Na przykład nasi dwaj najbliżsi żyjący krewni, szympansy i bonobo, żują gorzkie liście niektórych roślin, by pozbyć się pasożytów jelitowych – wymienia Pika. Ale to, co jest wyjątkowe w szympansach, to to, że „leczą” nie tylko siebie, ale także pomagają innym.

Zespół zauważył, że szympansy opiekują się innymi. Wśród zarejestrowanych przypadków aplikacji owadów na rany, trzy z nich dotyczyły osobnika nakładającego owady na rany innego osobnika. Wciąż trwa debata, czy zwierzęta angażują się w tego rodzaju altruistyczne czy prospołeczne zachowania, takie jak bezinteresowna opieka nad innymi, ale te obserwacje są przekonującym przykładem. Zatem dlaczego szympansy to robią? - U ludzi zachowanie prospołeczne jest generalnie związane z empatią, hipoteza ta jest warta dalszych badań – przyznaje Pika.

Posiniaczone szympansy nie protestowały przeciwko takiemu leczeniu. Pika przyznaje, że wydawały się być szczęśliwe, że je opatrzono. - Włożenie owada w otwartą ranę wymaga dużego zaufania. Wydaje się, że szympansy rozumieją, że zabiegi z owadami korzystnie wpływają na rany. To niesamowite – podkreśla Pika.

- Dla mnie, będąc zainteresowanym zdolnościami poznawczymi szympansów, szczególnie uderzające było to, że osobniki leczą nie tylko własne, ale także rany innych niespokrewnionych osobników. Takie przykłady wyraźnych zachowań prospołecznych rzadko obserwuje się u gatunków innych niż ludzie, ale te obserwacje mogą teraz przekonać również sceptyków – mówi Pika.

Co to za owad?

Naukowcy nie byli w stanie zidentyfikować owada użytego w tej formie medycyny, ale uważają, że był to owad latający, biorąc pod uwagę szybki ruch szympansów w powietrzu, aby go złapać. Z tego też powodu uczeni nie są w stanie powiedzieć, czy „medycyna” szympansów niesie ze sobą jakiekolwiek korzyści zdrowotne. To dopiero się okaże, gdy owad zostanie zidentyfikowany, ale owady były historycznie wykorzystywane do celów terapeutycznych przez ludzi już w 1400 r. p. n. e. i nadal są używane w niektórych częściach globu do dziś.

Naukowcy chcą lepiej zrozumieć zaobserwowane zachowania szympansów. Pomimo trwających dziesięciolecia badań prowadzonych na innych stanowiskach terenowych w zachodniej i wschodniej Afryce, do tej pory nigdy nie udokumentowano stosowania materii zwierzęcej na otwarte rany.- Nasze obserwacje dostarczają pierwszych dowodów na to, że szympansy regularnie chwytają owady i nakładają je na otwarte rany. Teraz staramy się zbadać potencjalne korzystne konsekwencje tak zaskakującego zachowania - mówi główny autor publikacji Tobias Deschner.

 

Źródło: Science Alert, The Guardian, fot. Tobias Deschner/ Ozouga chimpanzee project