Dr Przemysław Mróz został laureatem I edycji konkursu o Nagrodę im. Franka Wilczka. Jury doceniło badania astronoma dotyczące planet swobodnych krążących w naszej Galaktyce. Miesiąc temu Mróz otrzymał nagrodę Międzynarodowej Unii Astronomicznej - The 2019 IAU PhD Prize – przyznawanej za najwybitniejsze na świecie prace doktorskie w dziedzinie astronomii.
Dr Przemysław Mróz jest absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego, stopień doktora uzyskał w Obserwatorium Astronomicznym UW. Jego badania dotyczą głównie zastosowań zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego w astrofizyce, zajmuje się również badaniem budowy i historii Drogi Mlecznej i sąsiednich galaktyk, gwiazd zmiennych i wybuchowych.
Jury doceniło naukowca za osiągnięcie zatytułowane „Nowa kategoria planet pozasłonecznych – planety swobodne”. Praca Przemysława Mroza dotyczy pomiarów częstości występowania i własności planet swobodnych krążących w Drodze Mlecznej. Do tej pory odkryto tysiące planet pozasłonecznych. Większość z nich nie przypomina tych znanych nam z naszego Układu Słonecznego, jednak wszystkie posiadają jedną wspólną cechę – krążą wokół swoich gwiazd macierzystych. Jednak naukowcy od dawna przewidywali istnienie planet pozbawionych własnej gwiazdy, tzw. planet swobodnych - wyrzuconych z macierzystych układów planetarnych i niezwiązanych grawitacyjnie z żadną gwiazdą.
Planety swobodne, z wyjątkiem bardzo młodych obiektów, nie emitują światła i nie można ich obserwować bezpośrednio. Dr Mróz wykorzystał zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego zaobserwowane przez przegląd nieba OGLE do zmierzenia częstości występowania i zbadania własności planet swobodnych krążących w Drodze Mlecznej. Pokazał m.in., że planety swobodne o masach zbliżonych do Jowisza występują znacznie rzadziej niż wcześniej szacowano. Po raz pierwszy odkrył kilka zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego wywołanych prawdopodobnie przez planety swobodne o masach zbliżonych do masy Ziemi, których istnienie było przewidywane przez teorie formowania się układów planetarnych. Wyniki badań dr. Mroza, opublikowane w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych na świecie, odbiły się szerokim echem wśród społeczności astronomicznej i były do tej pory cytowane już ponad 150 razy.
Nagroda im. Franka Wilczka w wysokości 12 tys. dolarów amerykańskich fundowana jest przez Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ oraz Fundację Kościuszkowską. Nagroda przyznawana ma być co dwa lata młodym polskim naukowcom, którzy dokonali znaczącego odkrycia w fizyce, astronomii lub w dziedzinach im zbliżonych. Opiekunami Nagrody są laureat Nagrody Nobla prof. Frank Wilczek oraz Dziekan Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ.
- Nagroda ma być dla młodych naukowców z Polski formą zachęty. Ma dać im nieco wolności naukowej i nieco pewności, którą zdobywa się w następstwie wczesnego sukcesu - mówił prof. Wilczek w stycznie tego roku, gdy ustanowiono nagrodę i zapraszano do nadsyłania prac do konkursu.
Zgodnie z założeniami konkursu, do Nagrody mogą być nominowane tylko osoby posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na stałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nominacji może dokonać ekspert posiadający co najmniej stopień naukowy doktora z dziedziny, w której osoba nominowana dokonała odkrycia zgłoszonego do Nagrody im. Franka Wilczka.
Frank Wilczek jest amerykańskim fizykiem pochodzenia polsko-włoskiego, profesorem fizyki w MIT, laureatem wielu nagród. W 2004 roku wraz z Hugh Davidem Politzerem i Davidem Grossem otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki za opracowanie asymptomatycznej swobody w teorii silnych oddziaływań między cząstkami elementarnymi. W 2012 roku uhonorowany został tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. We wrześniu 2019 roku w trakcie spotkania z rektorem UJ prof. Wojciechem Nowakiem noblista podpisał zgodę na nadanie swojego imienia i nazwiska nagrodzie dla młodych fizyków.
Dr Mróz jest autorem lub współautorem ponad 150 publikacji w recenzowanych czasopismach naukowych (w tym kilku w najbardziej prestiżowych “Nature” i “Science”). W trakcie swojej kariery naukowej był już kilkukrotnie wyróżniany prestiżowymi nagrodami, m.in. IAU PhD Prize przyznawaną przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, Nagrodą Młodych Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i stypendium z wyróżnieniem programu START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Obecnie przebywa na stażu podoktorskim w California Institute of Technology w Stanach Zjednoczonych.
Źródło: UJ, fot. M. Wiśniewska-Krasińska/Fundacja na rzecz Nauki Polskiej
