Psy mogą posiadać pewną świadomość własnej wiedzy – wynika z najnowszych badań. Gdy nie mają wystarczających informacji, aby rozwiązać określony problem, mogą wykorzystać swoje metapoznawcze umiejętności, aby szukać innych sposobów wypełniania tych luk. Zachowanie to jest bardzo podobne do zachowań naczelnych.
Naukowcy zajmujący się psychologią porównawczą badają zwierzęta, aby poznać ewolucję różnych cech, podobieństwa i różnice między gatunkami oraz co ta wiedza może nam powiedzieć o nas samych. Takie badanie to w większości badania eksperymentalne wykonywane w warunkach laboratoryjnych i koncentrują się przede wszystkim na procesach poznawczych.
W laboratorium DogStudies w Max Planck Institute for the Science of Human History Juliane Bräuer bada psy. W publikacji, która ukazała się na łamach pisma „Learning & Behavior”, Bräuer wraz ze swoją koleżanka Julią Belger opisały zdolności metapoznawcze u psów.
Zdolności metapoznawcze są opisywane jako myślenie o myśleniu, umiejętność uświadomienia sobie, co się wie, jakie informacje zostały przyswojone i czy potrzeba więcej informacji do osiągnięcia określonego celu. To rozpoznawanie i analizowanie własnych procesów poznawczych.
Do sprawdzenia zdolności metapoznawczych u psów badaczki zaprojektowały test, w którym czworonogi musiały znaleźć nagrodę - zabawkę lub jedzenie - za jednym z dwóch ogrodzeń w kształci litery „V”. Dodatkowo, mogły korzystać z dziury w płocie, by uzyskać dodatkowe informacje dotyczące nagrody. W badaniach wzięło udział blisko 50 psów różnych ras.
Nagroda była umieszczana za jednym z dwóch płotów. W niektórych przypadkach pies mógł zobaczyć, za którym ogrodzeniem położono nagrodę. Ale w sytuacji, gdy tego nie widział, autorki odnotowywały, jak często psy zaglądały przez dziurę w płocie przed dokonaniem wyboru. Pytanie brzmiało, czy - podobnie jak szympansy i ludzie - pies sprawdzi przez dziurę, gdzie została umieszczona nagroda?
Okazało się, że psy poszukiwały dodatkowych informacji znacznie częściej, gdy nie widziały, gdzie ukryta była nagroda. Sprawdzanie przez dziurę w płocie sugeruje, że pies stara się zebrać więcej informacji przed podjęciem ostatecznej decyzji, a to oznacza, że zdawał sobie sprawę, że nie posiada wiedzy, gdzie jest nagroda i poszukiwał dodatkowych informacji. A to jest przejawem zdolności metapoznawczych.
- Wyniki te pokazują, że psy mają tendencję do aktywnego poszukiwania dodatkowych informacji, gdy nie widzą, gdzie ukryta jest nagroda. Fakt, że psy częściej zaglądały przez dziurę, gdy nie znały miejsca nagrody, może sugerować, że wykazują zdolności metapoznawcze, ponieważ spełniają jedno z założeń wiedzy o wiedzy - wyjaśnia Belger.
Poza ludźmi, zdolność do "poznania tego, co się wie" była wcześniej obserwowana jedynie u małp człekokształtnych i do tej pory uważano ją za wyjątkową dla naczelnych.
Ale niektórzy badacze twierdzą, że zwierzęta, takie jak psy, mogą szukać dodatkowych informacji, ale jest to przejawem instynktownego zachowanie, a nie działania w wyniku procesu metapoznawczego. By to ocenić, Bräuer i Belger sprawdziły, czy psy wykazują tzw. "efekt paszportu" opisany przez Josepha Calla. Gdy ludzie szukają czegoś bardzo ważnego, na przykład paszportu, zaangażują się bardziej aktywne poszukiwania i częściej będą sprawdzać różne miejsca, niż w przypadku, gdy szukają czegoś mniej ważnego. Chęć upewnienia się, że paszport znajduje się bagażu, gdy wybieramy się w podróż, jest tym większa, im wyższe są koszty pomyłki i więcej czasu upłynęło od ostatniego sprawdzenia.
Podobne zachowanie zaobserwowano u małp podczas poszukiwania żywności o wysokiej wartości, więc zespół monitorował zmiany w zachowaniu psów przy uwzględnieniu żywności o niskiej lub wysokiej wartości oraz na przykładzie zabawki i żywności.
Sprawdzanie przez dziurę nie zawsze jednak sprawiało, że psy odnosiły większe sukcesy. W wariancie z jedzeniem lub zabawką jako nagrodą, kiedy psy sprawdzały, były bardziej skuteczne, niż gdy nie sprawdzały. Jednak w drugim wariancie, w którym nagrodą była żywność o wysokiej lub niskiej wartości, nawet jeśli psy sprawdzały, nie były bardziej skuteczne, niż można by oczekiwać na podstawie przypadku.
Autorki przypuszczają, że może to być spowodowane innymi problemami. Psy są tak podekscytowane znalezieniem nagrody, że nie mogą powstrzymać się od zbliżania się do najbliższego ogrodzenia, nawet jeśli widzą, że prawdopodobnie nie ma tam nagrody.
Ogólnie rzecz biorąc, autorki badań doszły do wniosku, że psy, choć wykazują pewien stopień elastyczności poszukiwań, nie są tak elastyczne jak naczelne. Wyniki testów nie pozwoliły jednoznacznie orzec, czy psy posiadają zdolności metapoznawcze, chociaż uzyskano na to pewne dowody.
Źródło: Max Planck Institute for the Science of Human History, fot. Juliane Bräuer
