Ogromna susza, która przetoczyła się przez tereny dzisiejszego Meksyku około 1000 lat temu, spowodowała upadek cywilizacji Majów – wskazują nowe badania. Koncepcja suszy, jako jednej z przyczyn upadku Majów, była sugerowana już wcześniej. Teraz naukowcy przedstawili kolejne dowody na poparcie tej tezy.
Co spowodowało upadek jednej z największych cywilizacji starożytnego świata? Jest wiele hipotez, które przez lata były przytaczane przez ekspertów. Wśród nich już wcześniej pojawiła się koncepcja, że Majowie upadli przez suszę. Teraz naukowcy z University of Cambridge oraz University of Floryda dorzucili kolejne dowody popierające tę tezę.
W publikacji, która ukazała się na łamach „Science”, naukowcy pokazują, jak udało im się oszacować warunki klimatyczne, jakie panowały u schyłku cywilizacji Majów. Opracowali oni metodę pomiaru różnych izotopów pierwiastków w wodzie uwięzionej w gipsie. Minerał, który posłużył do badań został pozyskany z jeziora Chichancanab na Półwyspie Jukatan, gdzie odnaleziono liczne pozostałości kultury Majów. Gips ten formował się w trakcie suszy – twierdzą badacze.
Na podstawie tych pomiarów naukowcy odkryli, że suma rocznych opadów na Półwyspie Jukatan spadła o 41-54 proc. w okresie załamania się cywilizacji Majów. W szczytowym okresie suszy roczne opady były mniejsze nawet o 70 proc., a wilgotność względna była mniejsza o 2–7 proc. w porównaniu do dnia dzisiejszego.
- Rola zmian klimatycznych w upadku cywilizacji Majów jest nieco kontrowersyjna, częściowo dlatego, że wcześniejsze zapisy ograniczają się do rekonstrukcji jakościowych, pokazujących na przykład, czy warunki były bardziej wilgotne czy suche – powiedział Nick Evans z University of Cambridge, jeden z autorów publikacji. - Nasze badania stanowią znaczny postęp, ponieważ dostarczają statystycznie wiarygodnych szacunków dotyczących poziomów opadów i wilgotności w okresie, gdy cywilizacja Majów chyliła się ku upadkowi – dodał.
Historię Majów zazwyczaj dzieli się na cztery okresy: preklasyczny, który trwał od 2000 r.p.n.e do 250 r.n.e., klasyczny – trwający od 250 r.n.e do 800 r.n.e, klasyczny schyłkowy, którego ramy czasowe przypadają na lata 800-1000 oraz postklasyczny, który badacze datują na lata 1000-1539.
Monumentalne budowle i kamienne pomniki, z których znana jest cywilizacja Majów, zostały stworzone w okresie klasycznym. Wtedy też nastąpił gwałtowny rozwój wielkich miast-państw. Jednak pod koniec tego okresu tajemnicze wydarzenie rozpoczęło proces, który zakończył się upadkiem starożytnej cywilizacji. Wymarły rody sprawujące władzę, a miasta-państwa były stopniowo opuszczane. I chociaż lud Majów przetrwał, ich polityczna i ekonomiczna dominacja w regionie została zakończona.
Istnieje wiele hipotez na temat tego, co spowodowało upadek cywilizacji Majów, a temat ten od lat jest przedmiotem dyskusji w środowisku naukowym. Różne koncepcje mówią o inwazjach, wojnie, degradacji środowiska i załamaniu szlaków handlowych. W latach 90. badacze po raz pierwszy dorzucili kolejną – suszę. To wtedy pierwszy raz zebrano dane dotyczące klimatu w okresie załamania cywilizacji Majów i odkryto, że te zdarzenia są ze sobą powiązane.
Pierwszy dowód na korelację między okresem suszy a upadkiem cywilizacji klasycznej Majów dostarczył profesor David Hodell w artykule opublikowanym w 1995 roku. Hodell brał udział także w nowych badaniach, w których zastosowano nową metodę i oszacowano zakres tej suszy.
Wykorzystując nową metodę geochemiczną do pomiaru wody zamkniętej w gipsie z jeziora Chichancanab, naukowcy stworzyli kompletny model warunków hydrologicznych w terminalnym okresie klasycznym, kiedy cywilizacja Majów upadła. Naukowcy przeanalizowali różne izotopy pierwiastków w wodzie uwięzionej w strukturze krystalicznej gipsu, aby określić zmiany w opadach deszczu i wilgotności względnej podczas interesującego ich okresu.
Gdy tworzy się gips, cząsteczki wody są bezpośrednio włączane w jego krystaliczną strukturę. Woda ta zarejestrowała różne izotopy, które były w niej obecne podczas formowania się gipsu. – To bardzo dokładna metoda i można ją porównać z badaniem samej wody – przyznał Evans.
W okresach suszy więcej wody wyparowuje z jezior takich jak Chichancanab, a ponieważ lżejsze izotopy wyparowują szybciej, woda staje się cięższa. Większy udział cięższych izotopów, takich jak tlen-18 i wodór-2 (deuter), wskazywałby zatem na suszę. Poprzez mapowanie proporcji różnych izotopów zawartych w każdej warstwie gipsu, naukowcy byli w stanie zbudować model zmian opadów i wilgotności względnej w okresie załamania się potęgi Majów.
Te dane klimatyczne można także wykorzystać do oceny, w jaki sposób te warunki mogły wpłynąć na rolnictwo, w tym na ilość plonów podstawowych roślin uprawianych przez Majów, takich jak kukurydza.
Źródło: University of Cambridge, The Independent, fot. CC BY-SA 3.0/ PhilippN/ Wikimedia Commons
