Dodano: 28 lipca 2022r.

Astronomowie odkryli najsilniejsze pole magnetyczne we Wszechświecie

Międzynarodowy zespół astronomów dostrzegł gwiazdę neutronową o rekordowo silnym polu magnetycznym. Wyniki pomiarów wskazują, że indukcja na powierzchni gwiazdy neutronowej z układu podwójnego Swift J0243.6+6124 wynosi aż 1,6 miliarda tesli. To 24 biliony razy więcej niż na Ziemi

Astronomowie odkryli najsilniejsze pole magnetyczne we Wszechświecie

 

Gwiazdy neutronowe to niesamowicie gęste obiekty, które powstają po wybuchu supernowej masywnej gwiazdy. Są to jedne z najgęstszych obiektów we Wszechświecie i ustępują w tym względzie tylko czarnym dziurom. Badacze często używają dość wyraźnego porównania: łyżeczka materiału gwiazdy neutronowej ważyłaby na Ziemi około sześciu miliardów ton. Atomy wewnątrz gwiazdy neutronowej są tak mocno ze sobą związane, że zachowują się w sposób niespotykany nigdzie indziej.

Gwiazdy neutronowe mają też najsilniejsze pola magnetyczne we Wszechświecie. Ale nie wszystkie są takie same. Wśród nich są obiekty o słabszych i silniejszych polach magnetycznych. Niedawno astronomowie zaobserwowali gwiazdę neutronową w układzie podwójnym Swift J0243.6+6124, której indukcja pola magnetycznego na powierzchni wynosi 1,6 miliarda tesli. Jak dotąd rekord wynosił 1 miliard Tesli.

Wyniki badań ukazały się na łamach pisma „Astrophysical Journal Letters” (DOI: 10.3847/2041-8213/ac7711).

Rekordowe odkrycie

Wspomniany rekordowy pomiar został ustanowiony przez chińskich naukowców, mających do dyspozycji teleskop Insight-HXMT (od Hard X-ray Modulation Telescope). Jest to pierwszy chiński teleskop pozwalający na analizę kosmicznego promieniowania rentgenowskiego.

Pole magnetyczne jest opisywane przy pomocy indukcji magnetycznej. Mierzy się ją w teslach. Na naszej planecie, indukcja pola magnetycznego na powierzchni to zaledwie 0,000065 tesli. Silniejsze są urządzenia do przeprowadzania rezonansu magnetycznego. Aparaty te mogą generować pole o wartości dochodzącej nawet do 3 tesli.

Jednak te wartości są niczym w porównaniu do gwiazdy neutronowej z układu podwójnego Swift J0243.6+6124. W jej przypadku odkryto cyklotronową linię absorpcyjną o energii rzędu aż 146 keV. Odpowiada to polu magnetycznemu o sile około 1,6 miliarda Tesli, czyli około półtora raza więcej, niż wynosił dotychczasowy rekord. A odkrycia tego dokonali wspólnie naukowcy z Chińskiej Akademii Nauk oraz niemieckiego Uniwersytetu w Tybindze.

Pulsar rentgenowski

Swift J0243.6+6124 to układ podwójny. Składa się on z gwiazdy neutronowej oraz gwiazdy towarzyszącej. Gwiazda neutronowa w tym układzie to pulsar, czyli rotująca, wysoce zmganetyzowana gwiazda emitująca wiązkę promieniowania elektromagnetycznego. Dla drugiej gwiazdy obecność pulsara niestety nie kończy się dobrze, ponieważ gwiazda neutronowa o znacznie silniejszej grawitacji stopniowo podkrada gaz z gwiazdy towarzyszącej. W ten sposób powstaje tzw. dysk akrecyjny. Plazma tworząca dysk kieruje się w stronę gwiazdy neutronowej wzdłuż linii pola magnetycznego opadając na pulsara. Na powierzchni gwiazdy neutronowej dochodzi do emisji promieniowania rentgenowskiego. Na tym nie koniec: okazjonalnie może dochodzić do powstawania impulsów tego promieniowania.

Promieniowanie emitowane przez gwiazdę neutronową, zanim ucieknie w kosmos, przechodzi przez jej pole magnetyczne. To zostawia charakterystyczne ślady w widmie nazywane cyklotronowymi liniami absorpcyjnymi. Uważa się, że jest to spowodowane przez pochłanianie promieniowania rentgenowskiego przez elektrony poruszające się wzdłuż silnego pola magnetycznego. Energia tych struktur absorpcyjnych koresponduje z siłą pola magnetycznego na powierzchni gwiazdy neutronowej. A zatem można to wykorzystać dla dokonania bezpośredniego pomiaru siły pola magnetycznego na powierzchni takiej gwiazdy.

I w ten właśnie sposób zmierzono siłę pola magnetycznego w przypadku układu podwójnego Swift J0243.6+6124. Obserwacje dokonane przez teleskop Insight-HXMT pozwoliły zmierzyć na niej energię dochodzącą do 146 keV, odpowiadającą sile pola magnetycznego około 1,6 miliarda Tesli.

 

Źródło: Chinese Academy of Sciences, fot. IHEP